Architektura romańska

Opisane budowle przedromańskie i romańskie wzniesiono w czasie od początku XI do połowy wieku XII. Okres rozbicia dzielnicowego raczej nie sprzyjał działalności budowlanej, na czoło w tej dziedzinie wysunęły się inne stolice książęce, przede wszystkim – Wrocław. Na Wawelu prowadzono głównie akcje remontowe. W XIII wieku wznoszono jednak na Wawelu jakieś, bliżej nieokreślone, budowle ceglane, bowiem ceramika budowlana (cegły i dachówki) występuje w warstwach nasypowych najmłodszego wału obronnego.

Do chwili obecnej na Wawelu odkryto pozostałości 12 budowli przedromańskich i co najmniej 12 obiektów romańskich o charakterze sakralnym, rezydencjonalnym oraz obronnym. W wielu miejscach na krawędzi wzgórza przebadano relikty obwałowań – głównie wału wczesnośredniowiecznego, zwanego dawniej „wiślańskim” oraz XIII-wiecznego, będącego najpewniej dziełem Bolesława Wstydliwego. Otaczały one obszar o powierzchni około 4 hektarów, stanowiący jeden, wielki gród krakowski – siedzibę władzy książęcej i królewskiej, biskupstwa i kapituły katedralnej, możnowładców, urzędników a także mieszkańców pracujących na potrzeby dworu.